رئیس سازمان فضایی به مهر خبر داد پرتاب نخستین ماهواره عملیاتی ایران به مدار زمین

سئو مئو: رئیس سازمان فضایی با اشاره به اینكه فرآیند تحویل گیری ماهواره سنجشی پیام تكمیل شد، اظهار داشت: این ماهواره بعنوان نخستین ماهواره عملیاتی ایران باطول عمر دوسال در مدار ۵۰۰ كیلومتری زمین قرار می گیرد.

خبرگزاری مهر- گروه دانش و فناوری، معصومه بخشی پور و ندا نظری: امروزه صنعت فضایی بعنوان یكی از پازلهای توسعه هر كشوری به حساب می آید و بنابراین است كه كشورهای مختلف دنیا در كوشش برای ارتقای توانمندیهای خود در زمینه این فناوری و بهره گیری از كاربردهای آن با استفاده از تعامل با سایر كشورها هستند. از جانب دیگر با وجود اینكه پیش بینی می گردد تا سال ۲۰۴۵ اقتصاد در رابطه با خدمات تا ۹۲.۵ درصد رشد كند، فناوری فضایی می تواند در این اقتصاد، نقش آفرینی كند و بستری برای توسعه كسب و كار و عرضه خدمات شود.
از این رو در اسناد بالادستی كشور، تاكیدات مقام معظم رهبری، برنامه های دولت ها و حوزه های قانونگذاری، مبحث اهمیت دستیابی به فناوری فضایی و استفاده از توانمندیهای داخلی این بخش دیده می گردد و بر ضرورت بهره گیری از كاربردهای آن تاكید گردیده است.
مرتضی براری رئیس سازمان فضایی ایران در هفته جاری با حضور در خبرگزاری مهر به سوالات گروه دانش و فناوری در مورد ابعاد مختلف توسعه فناوری فضایی در كشور پاسخ داد.
اقدامات صورت گرفته در بخش فضایی كشور، چالشهایی كه این بخش با آن روبرو است، دستاوردهای كشور در حوزه فناوری فضایی، الزامات توسعه فناوری بومی فضایی، برنامه ها و مشكلات مربوط به توسعه كسب و كارها و كاربردهای فضایی همچون محورهای گفتگو با وی بوده است.
رئیس سازمان فضایی ایران در مورد توسعه فناوری فضایی در كشور اعتقاد دارد كه اگر از ظرفیتهای این بخش هم اكنون استفاده نكنیم، نه تنها فرصتها را از دست داده، بلكه كشوری وابسته و تحت سیطره كشورهای دیگر در حوزه فناوری فضایی خواهیم شد.
مشروح گفتگو با مرتضی براری معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و رئیس سازمان فضایی ایران را می توانید در زیر بخوانید.
* آقای براری بعنوان اولین سوال، دستاوردهای سازمان فضایی ایران در ۱۰ سال نخست برنامه فضایی كشور چه بوده و این بخش با چه چالشهایی برای رسیدن به برنامه توسعه مدنظر مواجه بوده است؟
در حوزه فناوری فضایی طی ۱۰ سال قبل برنامه های خوبی تدوین شده است و ما شاهد می باشیم كه دولتها در این بازه زمانی نقش موثری برای توسعه این بخش ایفا كرده است. برنامه توسعه ده ساله فضایی كشور از سال ۸۵ شروع شد و در سال ۹۴ به اتمام رسید. در این بازه زمانی دولت ظرفیت خوبی در دانشگاهها تولید كرد و هم اكنون شاهد می باشیم كه بیش از ۲۸ مركز دانشگاهی ممتاز كشور در رشته های در رابطه با این حوزه در حال تربیت نیروی متخصص هستند. از جانب دیگر اقدامات صورت گرفته مطابق با برنامه توسعه فضایی كشور سبب شد تا خوشبختانه طی چند سال قبل با فاصله بسیاری كشور ما رتبه اول منطقه در این بخش را به خود اختصاص دهد و نقش آفرینی خوبی از لحاظ علوم انسانی این حوزه داشته باشد.
در حوزه زیرساختهای در رابطه با فناوری فضایی هم ما حدودا توانستیم توفیقات خوبی در ساخت ماهواره، ساخت ایستگاه فضایی و پرتابگر و هم در جهت استفاده از فناوری فضایی و خدمت به جامعه به دست بیاوریم. باآنكه كه صنعت فضایی كشور هنوز با یك چالش مهم روبرو است و آن گره خوردن كل توسعه صنعت فضایی كشور به بودجه دولتی است، در حالیكه امروزه در دنیا این بخش بستری برای ورود بخش خصوصی فراهم نموده است.
* هم اكنون آخرین وضعیت ساخت و پرتاب ماهواره ها چیست و در این زمینه چه خبر جدید و داغی می توانید به دوستداران بخش فضایی كشور بدهید؟
خبر مهم این است كه پروژه های فضایی با سرعت و شتاب در حال پیشرفت است و جهت گیری كشور در برنامه های فضایی هم به بحث توسعه زیرساختهای فضایی و ساخت ماهواره های عملیاتی و كاربردی مربوط می گردد. بنابراین خبر داغ ما این است كه فرآیند تحویل گیری ماهواره سنجش از دور «پیام» آغاز و كامل شده است و ما هم اكنون در حال تست سیستم عملكرد این ماهواره هستیم. این پروژه در مسیری است كه می خواهیم فرایند سازگاری را با پرتابگر آغاز نماییم.
خبر داغ ما این است كه فرآیند تحویل گیری ماهواره سنجش از دور «پیام» آغاز و كامل شده است و ما هم اكنون در حال تست سیستم عملكرد این ماهواره هستیم*جزئیات بیشتر از این ماهواره و زمان پرتاب آن اعلام كنید و اینكه این ماهواره چه كاربردهایی برای كشور خواهد داشت؟
ماهواره «پیام»، ماهواره سنجشی دانشگاه امیركبیر با دقت ۴۵ متر است كه بعنوان نخستین ماهواره عملیاتی ایران مقرر است در مدار بالای ۵۰۰ كیلومتری زمین قرار گیرد. این ماهواره ۲ سال ماندگاری در مدار زمین خواهد داشت. این درحالی است كه تابحال ما ماهواره های تحقیقاتی را در مدار تحقیقاتی زیر ۵۰۰ كیلومتر و با طول عمر یك ماه تا ۴۵ روز ارسال می كردیم اما ماهواره پیام مقرر است با طول عمر دو سال در ارتفاع بالای ۵۰۰ كیلومتر مدار زمین قرار گیرد.
در زمینه زمان پرتاب این ماهواره هم باید اظهار داشت كه زمان دقیق پرتاب بستگی به نتایج تست دارد. ما در این هفته ماهواره را تحویل گرفته ایم و همكارانمان تست سیستمی و عملكردی را شروع كردند و پس از این تست، فرایند هماهنگی با پرتابگر شروع می گردد. زمان دقیق پرتاب بستگی به این تست دارد. یعنی كارشناسان تا تمامی تست ها را تایید نكنند، فرایند هماهنگی با پرتابگر را نمی توانیم شروع نماییم.
* آیا امكان پرتاب این ماهواره در مهرماه امسال و همزمان با هفته جهانی فضا وجود دارد و سوال دیگر اینكه آیا مقرر است این ماهواره با پرتابگر داخلی پرتاب شود؟
زمان پرتاب ماهواره بستگی به فرایند این دو تست دارد كه اصولا این تستها و فرآیند استاندارد آن بین ۶ تا ۹ ماه طول می كشد و امیدواریم بعد از این مراحل، فرایند صدور دریافت مجوز پرتاب به سرعت صورت گیرد. در زمینه پرتابگر نیز، بله اولویت ما استفاده از پرتابگر داخلی در پرتاب است. توسعه پرتابگر داخلی در اولویت های ما است اما هدف دیگری هم داریم كه از ظرفیت پرتابگرهای خارجی هم بتوانیم استفاده نماییم. بنابراین یكی از بررسی هایی كه در این ایام خواهیم داشت این است كه بتوانیم با چند پرتابگر خارجی صحبت نماییم و همزمان هر دو مسیر را پیش می بریم.
* آیا در بحث همكاری با كشورهای دیگر در حوزه فضایی، محدودیتهایی وجود دارد و امكان دارد این محدودیتها در زمینه استفاده از پرتابگر خارجی هم تاثیر بگذارد؟
محدودیتی در همكاری با سایر كشورها در حوزه پرتابگر وجود ندارد. هم اكنون حدود ۱۲ كشور توانمندی پرتاب ماهواره دارند و ایران نهمین كشوری است كه توانسته به این توانمندی دست پیدا كند. بنابراین برای همكاری با كشورهای توانمند در این بخش، تلاش خواهیم كرد. البته بعضی از كشورها علاقه مند به همكاری نیستند و برخی دیگر این علاقه مندی را دارند. البته ظرفیتهای دیگری هم برای پرتاب وجود دارد. برای مثال ما می توانیم از ظرفیتهای سازمان همكاریهای فضایی آسیا و اقیانوسیه (اپسكو) یا بستری كه سازمان ملل برای ماهواره های دانشگاهی قرار داده، استفاده نماییم. سازمان ملل اعلام نموده كه اگر ماهواره توسط دانشگاه تولید شده باشد و در جهت حل نیازهای دنیا باشد (برای مثال در حوزه گردوغبار و یا مدیریت بلایا )، در پرتاب آن همكاریهای لازم را خواهد داشت. از آنجایی كه ماهواره هایی كه ما درحال ساخت آنها هستیم، در جهت حل نیازهای جامعه و نیازهای جهانی است، می توان از این بسترها هم بهره برد.

*ماهواره های دانشگاهی كه به اتمام رسیده اند، چه سرنوشتی خواهند داشت؟ آیا قرار نیست این ماهواره ها كه بیشتر جنبه تحقیقاتی دارند به فضا پرتاب شوند؟
ماهواره «دوستی» كه محصول تولید دانشگاه شریف است، یك ماهواره با فناوری بالا (های تك) و تحقیقاتی به حساب می آید كه طول عمر آن ۴۵ روز است. ما در فرایند كسب مجوز برای پرتاب این ماهواره هستیم؛ چون كه ساخت ماهواره با سازمان فضایی است اما مراجع دیگر مجوز پرتاب را می دهند. دنبال این هستیم كه مجوزها دریافت و این ماهواره پرتاب شود.
ما اعتقاد داریم كه پرتاب، بخشی از توسعه فناوری فضایی است. هدف از پرتاب این است كه خیلی از فناوریها را در پرتاب تست نماییم. خیلی از «ساب سیستم» هایی كه روی زمین ساخته می گردد بعد از تست، باید در فضا تست عملكردی هم شوند و به همین خاطر، خیلی از ماهواره ای كه پرتاب می شوند با هدف تست «ساب سیستم ها» و دریافت گواهی تایید است.
*سایر ماهواره هایی كه از دولت قبل بر زمین مانده اند چه زمانی تعیین تكلیف می شود؟
ما در ۲ كلاس ماهواره شامل ماهواره های مخابراتی و سنجش از دور در حال فعالیت در كشور هستیم. برای مثال ماهواره های دوستی شریف، پیام امیركبیر و ظفر علم و صنعت در كلاس ماهواره های سنجشی است و ماهواره ناهید در كلاس ماهواره مخابراتی تعریف شده است. آخرین وضعیتی كه مربوط به ماهواره ناهید می گردد این است كه این ماهواره از نظر پیمانكار، تحویل داده شده و ما در حال انجام فرایند تست سیستمی و عملكردی آن هستیم. اگر این بخش هم صورت گیرد، فرایند سازگاری با پرتابگر را شروع خواهیم كرد. ما در ماهواره ناهید، مقرر است چند فناوری ماهواره مخابراتی را تست نماییم. در كنار آن ساخت ماهواره ناهید ۲ هم شروع شده كه به صورت كلی چون پیچیدگی فناوری این ماهواره ها بسیار بالا بوده و وزن زیادی دارند، در این پرتابها تصمیم داریم تعدادی از فناوریها را هم تست نماییم.
* حال با عنایت به توانمندیهای كشور در زمینه دستیابی به دانش ساخت ماهواره، كاربرد این ماهواره ها چیست و این ماهواره ها به كمك كدام قسمت از چالشهای كشور می آیند؟
ما هم اكنون با چالشهایی همچون مدیریت آب، محیط زیست، گردوغبار، مدیریت بلایا، كشاورزی و خدمات شهری در كشور مواجه هستیم. مطابق آمارها ما جزو ۱۰ كشوری هستیم كه تحت تاثیر بیشترین بلایا قرار دارد. همینطور آمارها نشان داده است كه در یكسال گذشته حدودا ۵۶ میلیون نفر از جمعیت كشورهای منطقه، تحت تاثیر بلایا قرار گرفته اند و بیش از ۴۳ میلیارد دلار خسارت برآورد می گردد. این درحالی است كه ۹۰ درصد بلایا هواخیز بوده ود تنها ۱۰ درصد آن از داخل زمین نشات می گیرد. مثل آتشفشان، نشست زمین و زلزله و…. براین اساس ما می توانیم از ظرفیت ماهواره های سنجشی برای مدیریت بلایا استفاده نماییم و تاكیدمان به نقش آفرینی در این حوزه می باشد. ما به دنیا پیام دادیم كه باید كشورهای دیگر در این حوزه همكاریها را توسعه داده و به یكدیگر در حل بحرانهای اینچنینی كمك كنند.
* یعنی اگر بخواهیم خیلی عامیانه تر راجع به این مورد صحبت نماییم، می توانیم بگوییم برای مثال ماهواره ها می توانند وضعیت بحرانهای طبیعی را پیش بینی كرده و در مورد بلایا اخطار دهند؟
توجه به این نكته مهم می باشد كه ما در حوزه بلایا، یك فاز پس از اتفاق داریم كه با عنوان مدیریت بلایا شناخته می شود. در این زمینه آنچه مسلم است این است كه امروزه ماهواره ها می توانند به شناسایی مناطقی كه تحت تاثیر زلزله قرار گرفتند، برای امدادرسانی این بخش كمك كنند. اما از جانب دیگر تمام ماهواره هایی كه در این حوزه پرتاب می شوند، برای پیش بینی و پیش گیری درنظر گرفته شده اند و بنابراین تمام تلاش كشورها به این سمت است كه به تكنولوژی در حوزه ماهواره های سنجشی دست پیدا كنند و بتوانند بلایا را پیش بینی كنند كه البته فرآیند سخت و پیچیده ای است. دراین راستا تمام توان در پرتاب ماهواره ها و كاربردهای تحقیقاتی در این حوزه با جدیت به كار گرفته شده است.
البته هم اكنون ماهواره هایی هستند كه كل پدیده های روی زمین را رصد می كنند و ما می توانیم با استفاده از داده های این ماهواره ها برای مثال در حوزه كشاورزی، میزان و تنوع تولیدات و تراكم و سلامت تولیدات كشاورزی را به صورت روزانه رصد كرده و میزان ذخایر آبی و تغییراتی كه در آن اتفاق می افتد را بررسی نماییم. در همین حال با استفاده از این داده های ماهواره ای می توان میزان ذخایر آبهای زیرزمینی را ارزیابی كرد. یك سری از ماهواره ها هم توانایی این را دارند كه تحلیل كنند كه برپایه قانون جاذبه این مورد را شناسایی كنند كه جرم كدام بخش زمین كمتر شده و حفره های زمینی بوجود آمده می تواند منشا بروز زلزله باشد. البته پیش بینی های صورت گرفته با استفاده از یك چنین تحلیلهایی، آنطور كه باید دقیق نیست اما می تواند مورد توجه مدیران اجرایی كشور قرار گیرد.
* پس بدین سان هم اكنون می توانید آخرین پیش بینی كه در حوزه خشكسالی و كم آبی با استفاده از داده های ماهواره ای داشتید را اعلام كنید؟
خوشبختانه ما در حوزه خشكسالی یك سند و متدولوژی را تدوین كرده و به سازمان ملل عرضه كردیم با این مضمون كه همه كشورها می توانند با داده های مجانی ماهواره ای، وضعیت خویش را از لحاظ خشكسالی ارزیابی كرده و راهكاری برای جلوگیری از این بحران طراحی نمایند. این سند در سایت سازمان ملل بعنوان یكی از فعالیتهای ایران ثبت شده است و این سند در حوزه گرد و غبار هم مراحل تدوین را می گذراند. تا دوماه آینده این متدولوژی را به سازمان ملل عرضه خواهیم داد. با تدوین این ۲ سند به دنیا این پیام را می دهیم كه ما در حوزه فضایی در جهت نیازهای جامعه بشری درحال نقش آفرینی هستیم و به كشورها كمك می نماییم.
در حوزه كاربردهای فناوری فضایی در كشور، در حوزه مدیریت آب، برنامه های جدی را با وزارت كشاورزی آغاز كرده ایم و در حوزه خشكسالی هم تحلیل ها در حال انجام می باشد.
*از آنجا كه یكی از منابع مهم برای حل خیلی از مشكلات كشور بحث دیتا است و فناوریهای فضایی هم در این زمینه می توانند بسیار راهگشا باشند، سازمان فضایی تابحال چه دیتاهای مفیدی را جمع آوری كرده و این منابع چه كاربردها و استفاده هایی می توانند داشته باشند؟
ما بیش از ۳۰ سال داده ها و تصاویر ماهواره ای را در اختیار داریم. مهمترین مبحث هم اكنون بحث بیگ دیتا و اپن دیتا است و یكی از مراكزی كه در كشور دارای بیگ دیتا است، سازمان فضایی است. ما روزانه از ۸ ماهواره دیتا دریافت می نماییم و یك دیتابیس بسیار پرارزش در اختیار داریم. بنابراین یكی از مهمترین برنامه های ما، اپن كردن این دیتاها است. قصدمان این است كه داده ها را در دسترس جامعه و بخش خصوصی قرار دهیم. این داده ها زمانی پرارزش است كه تبدیل به عرضه خدمات شود و یكی از مهمترین اهداف ما و پروژه هایی كه شروع كردیم توسعه دیتاسنتر است. باید بتوانیم دیتاها را آرشیو نماییم.به همین دلیل كار دیگری كه با دانشگاهها شروع كردیم این است كه این اطلاعات و دیتا را با پلت فرم هایی در بستر رایانش ابری (كلاد ) جهت استفاده كسب و كارها قابل پذیرش نماییم.
بحث بعدی این است كه بتوانیم كسب وكارهایی را شكل دهیم كه بتوانند با استفاده از این دیتاها به جامعه خدمات عرضه كنند. ما ۵ محور در اولویت داریم كه یكی از حوزه ها كشاورزی است. كشور ما در این حوزه نسبت به كشورهای پیشرفته، بهره وری پایین تری دارد. ما باید تلاش نماییم از همه فناوریها استفاده نماییم و بهره وری این بخش را بالا ببریم. چون یكی از اقتصادهای جدی كشور ما اقتصاد كشاورزی است و شما می بینید كه ما بیش از ۱۸ میلیون هكتار زمین و جنگل و مراتع داریم. یك بازار بكر كه فناوری می تواند بهره وری این بخش را ارتقا دهد و هم در كاهش هزینه های تولید و افزایش تولید و بهره وری مفید فایده باشد. برای مثال ما در مغان با استفاده از داده های فضایی توانستیم در یك بخشی از مزارع یك میلیارد تومان در مصرف سموم صرفه جویی كردیم. اینكه بتوانیم به كشاورزان بگوییم در چه زمانی چه مقدار سموم و چه مكانیزم توزیعی خواهید داشت، خیلی می تواند كمك نماید.
یكی دیگر از این حوزه ها هواشناسی است. امروز هواشناسی می تواند بستری برای كسب و كارها باشد. برای مثال طوفان شدیدی در یك مقطعی از سال در شمال كشور همه مزارع كشاورزی را تخریب كرد و زمینهای كشاورزی دچار صدمه شدند. اگر یك ساعت زودتر می شد به كشاورزان اطلاع داد محكم كاری انجام می شد و صدمه مزارع كمتر می شد. باآنكه سازمان هواشناسی این مورد را در اخبار اخطار داده بود اما كشاورز به اخبار توجهی ندارد. بنابراین اگر اپلیكیشنی طراحی می شد كه برای كشاورزان و صیادان، اطلاعات دقیق هواشناسی را با استفاده از داده های ماهواره ای دراختیارشان قرار می داد بسیار كاربردی بود. امروزه كشورهای دیگر از این فناوری دارند استفاده می نمایند و صیادان برای ماهیگیری از ابزارهای ماهواره استفاده می نمایند. برای مثال می توان اطلاعات داد كه در این بخش از دریا چگالی ماهی ها در چه عمقی بیشتر است.

* در بحث آب چطور؟ آیا داده های ماهواره ای می توانند به كمك مدیریت منابع آبی بیایند؟
ما در بخش آب پروژه ای را برای مدیریت آبهای مرزی و فراسرزمینی در دست اجرا داریم. در این زمینه با وزارت ارتباطات توافق كردیم كه جهت استفاده از داده های فضایی در مدیریت آب، پروژه ای را جلو ببریم. این مورد درحدی جدی است كه در بهمن سال قبل سازمان ملل همایشی در پاكستان با عنوان « كاربرد داده های فضایی در مدیریت آب» برگزار كرد. بنابراین ما هم برای مدیریت آب با استفاده از اطلاعات ماهواره ای پروژه ای را هفته گذشته با وزارت ارتباطات شروع كردیم و قرار شده بعد از جمع بندی پروژه، جلسه ای را با وزارتخانه های جهاد كشاورزی و نیرو داشته باشیم.
در حوزه خشكسالی هم الگوریتمی را با هماهنگی سازمان محیط زیست طراحی نموده ایم و در تلاش هستیم این پروژه را اجرایی نماییم. البته مهمترین بحث ما این است كه سازمان فضایی بستری را برای ورود بخش خصوصی به این پروژه ها فراهم آورد. هم اكنون بسترسازی پروژه مدیریت خشكسالی و آب با استفاده از داده های فضایی در چند استان شروع شده و تلاش بر این است كه با استفاده از بخش خصوصی، اطلاعات مدیریتی ارزشمندی در اختیار مدیران ارشد استانها قرار دهیم. این بسترسازی در استانهای البرز، اصفهان، مازندران و شیراز شروع شده و علاقه مند هستیم یك استان را بعنوان پایلوت قرار دهیم تا با استفاده از داده های ماهواره ای در مدیریت آب و خشكسالی در این استانها نقش آفرینی نماییم.
هم اكنون بسترسازی پروژه مدیریت خشكسالی و آب با استفاده از داده های فضایی در چند استان شروع شده و تلاش بر این است كه با استفاده از بخش خصوصی، اطلاعات مدیریتی ارزشمندی در اختیار مدیران ارشد استانها قرار دهیم* با عنایت به تاكید سازمان فضایی بر ورود بخش خصوصی به حوزه فضا، مهمترین اقدام و تشویق سازمان برای این منظور چیست؟
موضوعات دیگری چون مدیریت بلایا، خدمات شهری و محیط زیست هم در اولویت ما است و ما تلاش می نماییم زیرساختهای فضایی را توسعه دهیم. همان كاری كه شركت ارتباطات زیرساخت با همكاری اپراتورها در توسعه زیرساختهای زمینی انجام می دهد. ما هم مسئول تولید زیرساختهای فضایی هستیم. این مهمترین اولویت ما است. كارهای تحقیقاتی توسعه این زیرساخت، به اتمام رسیده و ما نیازمند سرمایه گذاری هستیم. بنابراین باید بستری فراهم گردد كه بخش خصوصی هم با ما در توسعه زیرساختهای فضایی كشور مشاركت كند.
همانگونه كه در حوزه ICT در دولت یازدهم، ۵ هزار میلیارد تومان در ۵ سال توسط دولت سرمایه گذاری شد و بیش از ۲۰ هزار میلیارد تومان هم بخش خصوصی سرمایه به این حوزه وارد كرد و این مورد توانست بستری برای خدمات دهی كسب و كارها باشد. در این راستا ما در توسعه زیرساختهای فضایی هم نیاز به مشاركت بخش خصوصی داریم و از این جهت هفته گذشته و بعد از جلسات جدی تخصصی، تصویب پروانه اپراتورهای ماهواره ای مخابراتی در دستور كار كمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات قرار گرفت و بیش از نیمی از ماده های آن بررسی گردید.
امید می رود طی هفته های آتی پروانه اپراتور ماهواره مخابراتی تصویب شود كه این مورد این نقطه عطفی برای ورود سرمایه گذار بخش خصوصی به این عرصه خواهد بود. به موازات آن هم پروانه فعالیت ماهواره سنجشی در حال تكمیل است و حتی دنبال این هستیم كه هرجا كه بخش خصوصی حاضر به سرمایه گذاری باشد فضا را باز گذاشته و تصدی گری را رها نماییم. مطالعاتی در این زمینه شروع شده و در حال رفع موانع برای سرمایه گذاری بخش خصوصی در حوزه خدمات فضایی هستیم و جایی كه توجیه اقتصادی برای بخش خصوصی ندارد، دولت تمام قد حاضر به سرمایه گذاری در این بخش است.
ادامه دارد…