كامیابی ها و ناكامی های فضایی در سالی كه گذشت خیز سازمان فضایی برای ایجاد استارتاپ ها در اقتصاد جذاب فضایی

سئو مئو: با باور به اینكه توسعه فناوری های فضایی تنها برای فضا نیست، در كنار موفقیت ها و ناكامی هایی كه كشور پارسال در این حوزه داشته است، دست اندركاران حوزه فضا در تلاش هستند تا با آزادسازی داده های ماهواره ای این داده ها را در جهت رفاه جامعه كاربردی كنند، به شكلی كه رئیس سازمان فضایی از تلاش این سازمان برای تدوین پروانه اپراتوری ماهواره های سنجشی و تدوین پروانه اپراتور مخابراتی برای بخش خصوصی آگاهی داد.
به گزارش سئو مئو به نقل از ایسنا، “پیام” در مدار آرام نگرفت. این خبر كوتاهی بود كه وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات پس از پرتاب ماهواره مخابراتی دانشگاه امیركبیر با نام “پیام” توئیت كرد. این ماهواره در روز ۲۵ دی از پایگاه فضایی امام خمینی (ره) پرتاب شد.
این ماهواره از سری میكرو ماهواره ها و به سفارش سازمان فضایی ایران از طرف محققان دانشگاه صنعتی امیركبیر به منظور انجام مأموریت تصویربرداری طراحی و ساخته شده بود.
وزن این ماهواره حداكثر برابر با ۱۰۰ كیلوگرم بوده و قرار بود توسط ماهواره بر “سیمرغ” در مدار كم ارتفاع (LEO) و در ارتفاع ۵۰۰ كیلومتری از سطح زمین و با شیب مداری ۵۵ درجه قرار گیرد.
مدل كیفی “پیام” در بهمن ماه سال ۱۳۹۵ در مراسم روز ملی فناوری فضایی رونمایی گردید و بگفته دكتر مصطفی صفوی، مجری طرح و عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی امیركبیر طول عمر مداری آن ۲ سال در نظر گرفته شده بود.
برای ماهواره پیام امیركبیر سه مأموریت “تصویربرداری سه طیفی (سبز- قرمز و مادون قرمز نزدیك) و پانكروماتیك از محدوده ایران (به صورت نزدیك به زمان واقعی و ذخیره- ارسال) “، “ذخیره و ارسال پیام (S&F)” و “اندازه گیری تشعشعات فضایی” در نظر گرفته شده بود.
بگفته دكتر سید مصطفی صفوی، مجری پروژه ماهواره پیام دانشگاه امیركبیر، این ماهواره در ۳۰۰ ثانیه ای كه فعال شده بود، GPS ساخت محققان ایرانی اطلاعات و دیتاهای لازم را ارسال كرد و بوسیله داده های ارسال شده تیم تحقیقاتی متوجه شدند ماهواره تا چه ارتفاعی پرتاب و در كجا متوقف شده است. همین طور اعلام گردید در صورتیكه ماهواره بر به مدت ۲۰ ثانیه به فعالیت های خود ادامه می داد، این ماهواره می توانست در مدار آرام گیرد.
دكتر مجتبی سرادقی، مدیركل توسعه فناوری سازمان فضایی باز در گفت و گو با ایسنا، قرار گرفتن در مدار ۵۰۰ كیلومتری را از اهداف پرتاب ماهواره “پیام” دانست و اضافه كرد: در صورتیكه “پیام” در مدار ۵۰۰ كیلومتری قرار می گرفت، به مدت دو سال بدون اعمال نیروی جدیدی در مدار باقی می ماند. برای قرار گرفتن “پیام” در مدار، این ماهواره باید به سرعت لازم ۸ كیلومتر در ساعت می رسید و این سرعت را ماهواره بر به ماهواره اعمال می كند و از آنجایی كه جوی در این مدار وجود ندارد، ماهواره با سرعت اولیه به دور مدار می گردد، ولی “پیام” به این سرعت نرسید؛ از این رو این ماهواره آماده تزریق به مدار نشد.
مدیر كل توسعه فناوری فضایی سازمان فضایی اشاره كرد: اگر ماهواره ای به سرعت مورد نظر نرسد، سقوط كرده و به زمین برخورد می كند و اگر به بیشتر از سرعت لازم برسد، از مدار خارج شده و به سمت سایر سیارات می رود.
سرادقی درباب موتورها و پیش رانش های “پیام”، اظهار داشت: در بعضی ماهواره ها زمانی كه مأموریت های بیشتری هدف گذاری می شود و یا می خواهیم مدار را تغییر دهیم، موتورهایی كه شبیه پرتابگرهای كوچك هستند، نصب می شوند. این موتورها هم تنظیمات مداری را انجام و هم وضعیت ماهواره ها را در وضعیت قابل انتظار قرار می دهند.
سرادقی افزود: زمانی كه ارتفاع مداری ماهواره افزایش می یابد، طول عمر ماهواره باز از ۲ به ۵ سال افزایش می یابد و زمانی از این موتورها استفاده می شود كه ماهواره در مدار قرار گرفته باشد و می خواهیم ماهواره را حفظ كنیم؛ ولی در پروژه “پیام” تصحیح مداری تعریف نشده بود.
سرادقی افزود: در پرتاب ماهواره مشكل فنی در ماهواره بر برای رساندن ماهواره به مدار به وجود آمد.
پس از یك پرتاب ناموفق با عنایت به توانمندی هایی كه در دانشگاه صنعتی امیركبیر ایجاد شده، برمبنای برنامه ریزی سازمان فضایی، ساخت ماهواره “پیام ۲” باز در دستور كار این دانشگاه قرار گرفته است.
اینكه محققان توانستند ماهواره ای بیشتر از ۵۰ كیلوگرم بسازند و مدار آنرا از ۲۵۰ تا ۳۰۰ كیلومتری به ۵۰۰ كیلومتری برساند، سابقه تحقیقاتی ۴۰ ساله كشور در این عرصه بوده است.
ردیف
نام ماهواره
سازنده مأموریت زمان پرتاب آخرین وضعیت عمرمداری وزن به KG ۱ مصباح سازمان پژوهش های صنعتی ایران سنجش از دور – بلوكه شده در ایتالیا – – ۲ امید سازمان فضایی مخابراتی ۱۵ بهمن ۱۳۸۷ پرتاب شده ۸۲ روز ۲۷ ۳ نوید علم و صنعت سنجش از دور ۱۴ بهمن ۱۳۹۰ پرتاب شده ۶۰ روز ۵۰ ۴ رصد مالك اشتر تصویربرداری ۲۵ خرداد ۱۳۹۰ پرتاب شده ۳ هفته ۱۵.۳ ۵ فجر سازمان صنایع هوافضا وزارت دفاع تصویربرداری ۱۳ بهمن ۱۳۹۳ پرتاب شده – ۶۰ ۶ سینا به سفارش وزارت علوم سنجش از دور ۶ آبان ۱۳۸۶ پرتاب شده – – ۷ پیام دانشگاه امیركبیر سنجشی ۲۵ دی ۱۳۹۷ پرتاب ناموفق – ۱۰۰ ۸ ظفر علم و صنعت سنجش از دور تحویل تا شهریور ۹۸ مراحل پایانی ساخت ۲.۵ تا ۳ سال ۹۰ ۹ تدبیر علم و صنعت سنجشی – تحویل به پرتابگر – ۵۰ ۱۰ طلوع صنایع الكترونیك وزارت دفاع سنجش ازدور – آماده پرتاب ۲ تا ۳ سال ۱۰۰ ۱۱ ناهید ۱ پژوهشگاه فضایی زمین آهنگ-مخابراتی – آماده سازی برای پرتاب – ۵۰ ۱۲ ناهید ۲ پژوهشگاه فضایی مخابراتی – در حال ساخت ۲ سال ۱۰۰ ۱۳ پارس ۱ مشاركت دانشگاه ها سنجش ازدور – ساخت نمونه مهندسی – ۱۴۰ ۱۴ پارس ۲ پژوهشگاه فضایی سنجش ازدور ۱۴۰۰ – – ۱۰۰ ۱۵ سها پژوهشگاه فضایی سنجش ازدور – – ۳ سال ۱۵۰ ۱۶ دوستی شریف سنجش ازدور – پرتاب ناموفق – ۵۲ ۱۷ خلیج فارس مالك اشتر مخابراتی – – – –

امروزه دیگر توسعه فناوری های فضایی تنها برای دستیابی به فضا نیست، بلكه توسعه این فناوری اقتصاد عظیمی را شكل داده و بعنوان یكی از حوزه های جذاب اقتصادی از آن یاد می شود. به شكلی كه برمبنای آمارهای جهانی، اقتصاد فضا در یك دهه گذشته رشدی ۱۳۹ درصدی داشته، در حالیكه متوسط رشد اقتصاد جهانی ۱۹.۴ درصد بوده است و در عین حال ۷۶ درصد از اقتصاد فضا توسط بخش خصوصی مدیریت شده است. در این بین صنعت اطلاعات مكانی كه قسمتی از اقتصاد نوظهور فضایی است، طبق آمارهای انتشار یافته از طرف سازمان فضایی ایران در سال ۲۰۱۷ میلادی با چرخش مالی مستقیم ۲۹۰ میلیارد دلار مواجه بوده و پیش بینی می شود در سال ۲۰۲۰ به ۴۳۹ میلیارد دلار برسد.
این در شرایطی است كه برمبنای اعلام سازمان فضایی ایران، رشد سالانه ۱۳.۶ درصد در جهان و ۱۷.۶ درصد در خاورمیانه برای این صنعت وجود دارد. طبق آمار انتشار یافته از طرف سازمان فضایی ایران در سال ۲۰۱۷ اقتصاد صنعت ماهواره سنجش از دور در جهان ۴۰ میلیارد دلار بوده است و پیش بینی شده این صنعت در ۲۰ سال آینده رشدی یك هزار و ۳۰۰ درصدی داشته باشد، بدین سبب اقتصاد نوظهور فضا یك ظرفیت و فرصت مهم برای خلق ثروت است كه باید از آن به بهترین صورت ممكن بهره برد.
برمبنای برآورد كارشناسان، اقتصاد جهانی فضا تا سال ۲۰۴۰ به بیشتر از ۱.۱ تریلیون دلار خواهد رسید. هم اكنون سهم اقتصاد ایران در فضا یك دهم درصد است كه طبق سند چشم انداز باید به ۶ درصد رشد یابد كه با عنایت به ۳۰ هزار نیروی تحصیل كرده متخصص در حوزه صنعت هوا فضا، پتانسیل بسیار بالایی برای نقش آفرینی در این صنعت وجود دارد.
دكتر شبنم یزدانی، دستیار رئیس سازمان فضایی، توسعه كسب وكارهای فضاپایه را یكی از برنامه های این سازمان پس از دستیابی به چرخه كامل ایران به فناوری فضایی می داند و یادآور می شود: در امتداد تحقق سیاست های دولت برای توسعه كسب و كارها و اشتغالزایی، سازمان فضایی ایران تصمیم به برگزاری رویداد شناسایی و توانمندسازی كسب و كارهای فضاپایه گرفته است.
وی ادامه داد: در توسعه كسب و كارهای فضاپایه، داده های ماهواره ای و همین طور فناوری فضایی موجود در كشور، این توانایی را دارند تا توسط نوآوران و متخصصان مورد استفاده قرار گرفته و به یك كسب و كار با انواع مشتریان دولتی، خصوصی و عمومی تبدیل شوند.
به منظور تحقق این هدف بنا بر تأكیدات دكتر مرتضی برابری، رئیس سازمان فضایی داده های فضایی آزادسازی خواهند شد تا شركت ها و استارتاپ های این حوزه بتوانند كسب و كارهای فضا پایه خودرا توسعه دهند.
علاوه بر آن سازمان فضایی ایران با بیان فراخوانی از بخش خصوصی برای كسب مجوز بهره برداری از ایستگاه ستاندن تصاویر ماهواره ای، دعوت كرده است. یكی از روش های دسترسی به تصاویر ماهواره ای، راه اندازی ایستگاه ستاندن مستقیم همراه با حق امتیاز دریافت تصاویر از مالك ماهواره (اپراتور) است. بر این اساس به منظور ایجاد بستر قانونی سرمایه گذاری بخش خصوصی در این عرصه و باز نمایش خدمات ارزش افزوده سنجش از دور مبتنی بر داده های ستاندن شده، سازمان فضایی ایران مبادرت به تدوین مجوز بهره برداری از ایستگاه ستاندن داده های ماهواره ای كرده است.
بر همین مبنا از تمام شركت های علاقه مند به سرمایه گذاری در زمینه راه اندازی و بهره برداری از ایستگاه ستاندن داده های ماهواره ای به منظور كسب مجوز و باز مشاركت در تصمیم گیری های مربوط در نهایی سازی و تصویب مجوز فوق، دعوت شد.
دكتر مرتضی براری، رئیس سازمان فضایی ایران از تلاش این سازمان برای تدوین پروانه اپراتوری ماهواره های سنجشی و تدوین پروانه اپراتور مخابراتی برای بخش خصوصی آگاهی داد و اظهار داشت: این اقدام، سرآغاز سهم گیری كشور از اقتصاد فضایی جهانی خواهد بود.
وی افزود: تدوین این پروانه تسهیل كننده حضور بیشتر بخش خصوصی در این حوزه خواهد بود، ضمن آنكه تلاشی برای كاهش تصدی گری دولت در این حوزه به حساب می آید.
براری با اشاره به اینكه تدوین پروانه اپراتوری خصوصی مخابراتی از ماه ها قبل توسط این سازمان شروع شده است، تصریح كرد: این امر گام مهم دیگری برای حضور هرچه بیشتر بخش خصوصی در صنعت فضایی است كه بر این اساس بزودی اولین اپراتور خصوصی باز معرفی خواهد شد و شروع به كار خواهدنمود.