در گفت وگو با سئو مئو مطرح شد مسؤولان اطلاعات فنی بیشتری از خیام منتشر کنند
سئو مئو: تا حالا پژوهشگران حوزه ژئوماتیک کشور با بهره گیری از تصاویر ماهواره ای و سنجش از دور علاوه بر ارائه خدمات، موفقیت هایی در زمینه کشف معادن داشته اند و با پرتاب ماهواره ˮخیامˮ این انتظار را از مسؤولان دارند که اطلاعات بیشتری از این ماهواره ارائه دهند؛ چونکه آنها معتقدند این اطلاعات به آنها کمک می نماید که بدانند با ˮخیامˮ تا چه اندازه به عمق تصاویر فضایی دست می یابند.
شهاب پورصالح، مدیر عامل یکی از شرکت های دانش بنیان فعال در زمینه ژئوماتیک در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به پرتاب ماهواره مشترک ایران و روسیه با اعلان اینکه تا حالا جزییات بیشتری از این ماهواره منتشر نشده است، اظهار داشت: باتوجه به وجود تحریم ها، پرتاب مشترک این ماهواره و خدماتی که می تواند این ماهواره بوجود آورد، بهترین و هوشمندانه ترین اقدام بوده است.
وی ماهواره “خیام” را با در نظر گرفتن تکنولوژی حال حاضر، از نوع ماهواره سنجش از دور با توان تفکیک مکانی متوسط دانست و تصریح کرد: تنها اطلاعاتی که از این ماهواره در دست داریم، این است که این ماهواره دارای ۳ دوربین است. در زمینه سنجش از دور دو زمینه “توان تفکیک مکانی” و “توان تفکیک طیفی” مهم هستند؛ چونکه این دو توانایی ما را در شناسایی حوزه های معدنی، گیاهی و غیره یاری می کند.
پورصالح افزود: هر نوع کانی و هر عنصری بر روی زمین همانند اثر انگشت انسان دارای طیف یگانه است که با بهره گیری از رفتار طیفی خاص آنها می توانیم ردپای عناصر معدنی را بیابیم.
مدیر عامل این شرکت دانش بنیان اشاره کرد: ما بر طبق این خاصیت توانستیم در سال ۸۶ بزرگترین معدن بوکسیت کشور که سنگ مادر آلومینیوم است را در اطراف شاهکوه برای بخش صنعتی کشف نماییم.
وی با تأکید بر این که کشف این معدن تنها با بهره گیری از تصاویر ماهواره ای بوده است، اظهار داشت: استفاده از تصاویر ماهواره ای در ۱۰ سال اخیر روند پر شتابی گرفته است و امیدواریم مسؤولان درباب ماهواره “خیام” به سرعت شفاف سازی کنند؛ چونکه تا حالا به جز اطلاعات تله متری که به دست ما رسیده است، اطلاعات دیگری از این ماهواره به دست ما نرسیده است.
پورصالح تصریح کرد: نخستین موردی که از این ماهواره دریافتیم، قدرت تفکیک مکانی یک متر در باند پانکروماتیک است، ولی اطلاعاتی از توان تفکیک طیفی این ماهواره را در اختیار نداریم و باید منتظر باشیم که ببینیم “خیام” در مادون قرمز میانی یا حرارتی بازه ای دارد و این که آیا می توانیم شاهد چند بازه طیفی در سنجنده های این ماهواره باشیم ؟
قدرت تفکیک یک متر ماهواره خیام
این محقق حوزه ژئوماتیک در پاسخ به این پرسش که قدرت تفکیک مکانی یک متر قدرت مناسبی برای خدمات ژئوماتیک و اکتشافی شمرده می شود یا خیر، اظهار داشت: در ۱۴ سال قبل ماهواره های IRS هند چنین تفکیک مکانی را ارائه داد، ولی هم اکنون ماهواره های شناسایی با مالکیت امریکایی، بازه های طیفی و توان تفکیکی مکانی دقیق تری ارائه می دهند و ماهواره آیکونوس (Ikonos) با توان تفکیک مکانی حدود ۹۰ سانتی متر، در زمان خود جایگاه خاصی را داشت که با در نظر گرفتن سرعت پیشرفت تکنولوژی، امروزه جایگاه خودرا از دست داده است.
وی اشاره کرد: ماهواره هایی که اکنون ما از آنها استفاده می نماییم مانند ماهواره Geoeye، دارای توان تفکیک مکانی بالا هستند که بصورت تجاری و برمبنای مصوبه کنگره امریکا، تصاویر این ماهواره با تفکیک مکانی ۵۰ سانتی متر به فروش می رسد، درحالی که این ماهواره دارای باند پانکروماتیک ۴۱ سانتی متراست.
پورصالح ماهواره دیگر را “ورلد ویو ۳” عنوان نمود که در ۱۳ اگوست سال ۲۰۱۴ پرتاب شده است و تصریح کرد: این ماهواره تا سال ۲۰۲۸ عملیاتی و دارای توان تفکیک مکانی ۳۴ سانتی متر است.
این محقق اشاره کرد: آنچه که “خیام” را برای ما مهم می کند، نسبت سیگنال به نویز است. متاسفانه در ماهواره های روسی و چینی، این نسبت بسیار پایین است به این معنا که از تعدادی سیگنال، نویز دریافت می نماییم و ما باید بدانیم نسبت سیگنال به نویز ماهواره “خیام” به چه میزان است.
وی با اعلان اینکه نسبت بهینه سیگنال به نویز متفاوت می باشد، توضیح داد: هر ماهواره ای باتوجه به مداری که قرار می گیرد، نسبت سیگنال به نویز خاص خودرا دارد، ولی هر چقدر نسبت سیگنال به نویز پایین باشد، تصاویر دارای کیفیت بالاتری چه در بازه طیفی و چه در بازه مکانی هستند.
پورصالح نمونه آنرا ماهواره استر ( ASTER) دانست و اظهار داشت: این ماهواره در مدار SWIR با نویزهای زیادی مواجه می باشد، از رو تصاویر این ماهواره کارایی خودرا از دست داده است بدین سبب که با هر سیگنالی، نویزی ارسال می کند.
وی چگونگی طیف ها، نحوه تفکیک آنها و وجود باندهای حرارتی را از دیگر سؤالات مطرح درباره ی ماهواره “خیام” عنوان نمود و اظهار داشت: تفکیک خیلی از کانی ها بطورمثال کانی های آهن، سیلیس و آلتراسیون های رسی که سبب شناسایی معادن با ارزش می شوند، با کمک توان طیفی سنجنده ها است.
پورصالح با طرح این سؤالات که ماهواره “خیام” چند بیتی است و تغییرات بازه دینامیکی “خیام” چقدر است، اضافه کرد: این اطلاعات به ما کمک می نماید که بدانیم با داده های ماهواره “خیام”، تا چه اندازه به عمق تصاویر دسترسی داریم.
چالش های شرکتها برای دسترسی به تصاویر ماهواره ای
مدیر عامل این شرکت دانش بنیان با اشاره به نحوه دسترسی شرکت های فعال در این عرصه به تصاویر ماهواره ای، اشاره کرد: در صورتیکه به سرعت تصاویر ماهواره “خیام” در اختیار بخش های خصوصی گذاشته شود، دسترسی ما به این تصاویر با سهولت بیشتری همراه خواهد شد.
وی افزود: متاسفانه از آنجا که دسترسی به سایر سنجنده های سنجش از دور موجود در جهان، های تک شمرده می شود و طبق مصوبه امریکا که در سال ۹۰ به امضا رسید، حتی اجازه مراوده اشخاص امریکایی با اشخاص حقیقی ایرانی را نیز نمی دهد، بر این اساس دسترسی به اینگونه تصاویر دارای هزینه مضاعفی می شود و به دشواری در ایران دریافت خواهد شد. امید هست بخش خصوصی و علاقه مندان بتوانند از سنجنده های بومی تصاویری باکیفیت و حداقل هزینه را دریافت نمایند.
مالکیت و سازنده ماهواره
این محقق حوزه ژئوماتیک با اشاره به برخی انتشار اخبار مربوط به ماهواره “خیام” در کشور، افزود: موضوع مالکیت و سازنده ماهواره دو مقوله متفاوت می باشد که درباب انتشار اخبار مربوط به “خیام” به آن حتی با غرض پرداخته شد. به طور مثال هم اکنون امریکا قوی ترین ماهواره ها را در اختیار دارد، اما بسیاری از آنها ساخت خود امریکا نیست و شرکت های خصوصی در کشورهای دیگر ساخت آنها را انجام می دهند.
پورصالح اشاره کرد: مورد دیگر دراین زمینه شرکت “دیجیتال گلوب” در آمریکا و بخش خصوصی است و ماهواره World view ۳ با ۲۹ باند طیفی را که دارای انقلاب بزرگی در سنجش از دور بوده است را به فضا پرتاب کرد. تمامی طراحی لنز آن توسط شرکت کداک ژاپن انجام شد.
به گفته ی ایشان، یک بخش خصوصی امریکا تجهیزات شرکت کداک ژاپن را در سال ۲۰۰۴ خریداری کرد. کداک شرکت بزرگی در زمینه طراحی و ساخت لنزهای دوربین بود که بعدها این شرکت توانست وارد ساخت سنجنده های ماهواره شود.
پورصالح اشاره کرد: زمانی که از ماهواره های سنجش از دور صحبت می شود، با اهمیت ترین بخش آن سنجده ها و نوع طراحی لنزهای آنست.
وی افزود: برای ماهواره “خیام” هزینه زیادی نشده و ایران می تواند چندین ماهواره در کلاس ماهواره های ۴۰ میلیون دلاری را پرتاب کند. بر این اساس است که پرتاب ماهواره “خیام” می تواند نوید بخشی برای ما باشد تا بتوانیم این مسیر را ادامه دهیم.
رقابتی شدن بازار داده های ماهواره ای در ایران
مدیر عامل این شرکت دانش بنیان، اظهار داشت: اگر بخواهیم داده های ماهواره ای را رقابتی نماییم، نیاز داریم تا برای فعالان این عرصه تسهیلاتی در نظر گرفته شود تا شرکت های نوپا نیز بتوانند از این خدمات بهره مند شوند.
پورصالح اشاره کرد: در صورتیکه تصاویر این ماهواره باکیفیت بالا باشد، مسلما مشتریان خارجی نیز خواهد داشت. کسی هیچ گاه تصور نمی کرد که تصاویر ماهواره های هند به اندازه ای مطلوب باشد که سایر کشورها از تصاویر آن بهره برداری کنند.
وی افزود: ما از مسؤولین انتظار داریم تا در قیمت گذاری بتوانند قیمت منصفانه را برای علاقه مندان، دانشجویان و بخش خصوصی تعیین کنند تا این داده ها بتواند با کمترین قیمت در دسترس قرارگیرد.
پورصالح تصریح کرد: دراین زمینه ابتدا باید نوع و نگاه استراتژی ما در این صنعت تعریف شود و سپس برمبنای استراتژی مان دستگاه های متولی در این صنعت مشخص شوند تا بدون موازی کاری بتوانیم کارهای هدفمند انجام دهیم تا بودجه های تحقیقاتی هم در جای درست خود مصرف شوند.
این محقق حوزه ژئوماتیک اشاره کرد: همین طور پیشنهاد می شود مسؤولان مبادرت به توسعه سنجنده هایی کنند که بتوانند تصاویر فراطیفی را باتوجه به کاربرد گسترده آنها گرفتن کنند. این دقیقا چیزی است که اکنون در بازار جهانی احساس نیاز می شود و تمام شرکتها به سمت اینگونه سنجنده ها حرکت کرده اند. البته امید است که بخش دولتی نیز بتواند از توان و دانش متخصصان داخلی و بخش خصوصی نیز استفاده نماید و به مفهوم حقیقی کلمه در عمل بتواند بخش خصوصی را هم در این بخش فعال کند.
