در یادداشتی عنوان شد؛ حکمرانی سایبری راهکار اداره کشور

به گزارش سئو مئو، رئیس مرکز مطالعات فضای مجازی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار داشت: با سیطره سایبر بر جامعه ما و هوشمندسازی سامانه ها و گسترده هوش مصنوعی در تصمیم سازی ساختارهای بروکراتیک متحول خواهد شد.

به گزارش سئو مئو به نقل از مهر، احسان کیانخواه* در یادداشتی که در اختیار خبرگزاری مهر قرار داد، نوشت: جهان درحال دگرگونی است. فناوری های سایبرْ ساخت، درحال تحول و تطور وضعیت های عادت شده ی انسانی است. جهانی درحال خلق است که بسیار بزرگتر از عالم عادت شده بعد از هبوط حضرت آدم ضد السلام است. جهانی که فراتر از صورت های مادی و فیزیکی در بردارنده ی صورت های مجازی است که قابل تعامل و تخاطب است. صورت های مجازی که یا همزادهای دیجیتال (Digital Twin) یک فرد، یک خانه، شهر یا کارخانه است و شرایط را برای تکامل همزاد فیزیکی خود فراهم می آورد یا موجودیت های محض مجازی است که با ابزارهاس خاص و واسط های حسی (Wearable Technology) یا مغزی (Brain Interface) قابل رویت و تعامل هستند. عالم سایبری درحال تحقق و تکامل است، جلوه هایی از آن دیده شده و فراتر از تصور ما در سالهای آینده عیان خواهد شد. عالمی که نوع تعامل، رشد و حتی نوع تفکر و درک انسان در آن نوع دیگری خواهد شد و نسل ها تربیت یافته در این عالم متمایز از انسان های اعصار گذشته بوده و معنای حکومت و کشورداری هم متحول خواهد شد. این نوشته مختصر، در پاسخ به این سؤال است که راهبری و حکمرانی کشور در طلیعه ی این جهانِ انسانْ سازِ سایبرْ ساخت چگونه باشد؟ نگارنده به اختصار به سه نکته اشاره می کند. اول، ساخت تصویری هنجاری از آینده، برپایه فناوری های پیشرو و ارزش های جامعه است. «انقلاب صنعتی چهارم (Industry 4.0)» که توسط رئیس مجمع جهانی اقتصاد اعلام گردید یا انقلاب صنعتی پنجم (Industry 5.0) که جدیدا طرح شده نمونه ای از این تصویرسازی است. به بیان دیگر انقلاب صنعتی چهارم (پنجم) خوانش اروپا و تمدن غربی از تحولات جوامع انسانی است که با بیان تصویری از سه انقلاب پیشین صنعتی آغاز می شود و به توصیف تصویر آینده نگرانه و ممزوج با فناوری های ارتباطی، پردازشی، اینترنت اشیاء و هوش مصنوعی و سایر فناوری های تحول آفرین می پردازد. در واقع این ترسیم، تصویر هنجاری از آینده ی مطلوب کشورهای اروپایی و غربی است که مبتنی بر جهان بینی شان شکل گرفته و نمایان کننده ارزش های اساسی آن هاست. مشابه این تصویر توسط ژاپن با عنوان جامعه پنجم (Society 5.0) طرح شده و نگاه تمدنی ژاپن به دوران گذشته و ترسیم آینده ای مبتنی بر هنجارها، مسائل و ارزش های بنیادین خاص این کشور را توصیف می کند. این قبیل تصاویر به دنبال بسیج جهانی امکانات و سرمایه ها در ساخت تصویر اختصاصی آنها توسط سایر کشورها است. به نحوی که این تصاویر آمال سایر کشورها شده و محور پژوهش ها، مقالات و همایش ها هم قرار گیرد. حال سوال اینجا است که طرح انرژی بخش و حرکت دهنده ی ایرانِ اسلامی در ساخت آینده چیست و هم بندی فناوری ها مقرر است چه چیزی را خلق کند و برای چه مسائل حال و آینده چاره ایجاد نماید و نسبت آن با تمدن نوین اسلامی چیست؟ کاری که مقرر است الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت انجام دهد ولی تابحال موفقیت لازم را چه در طراحی، چه برنامه های چندساله و چه بودجه ی سالانه بدست نیاورده است. دوم، فهم و ترسیم مدل حکمرانی است. حکمرانی در تعابیر متعدد و به الفاظ متنوعی مضاف شده است. آنچه از لفظ حکمرانی قابل استنباط است مفهوم هدایت و کنترل است. اما سوال اولیه اینست که هدایت و کنترل برای تحقق چه امری صورت می پذیرد؟ جواب در قسمت اول بحث نهفته است. یعنی حکمرانی برای تحقق تصویری است که جامعه ایده ال فناورانه ی ارزش بار مقرر است شکل دهد. در مفهوم حکمرانی بسیج همه ی امکانات و تمرکز بخشی برای تحقق امر از پیش مشخص شده نهفته است. البته پر واضح است که ترسیم غایت، آن هم در جهانی بشدت پیچیده و غیر قطعی، در ضمن حرکت تکمیل و تدقیق می شود. برای حکمرانی چند خصوصیت میتوان برشمرد. حکمرانی غایت محور است و برای هدف، منظور و تحقق امری شکل می گیرد. حکمرانی هدایت گری دارد و سازوکارهایی را برای جهت دهی به منابع برای تحقق اهداف فراهم می آورد. حکمرانی و هدایت گری به کنترل و ارزیابی مستمر نیاز دارد تا میزان انحراف از مسیر را شناسایی و اصلاح نماید همینطور حکمرانی نیازمند سازوکاری برای ارزیابی و اولویت بندی اقدامات برای تحقق بهینه ی اهداف است. حکمرانی به مبانی متقن و دقیق و تبیین اصول و ارزش ها اساسی نیازدارد. حکمرانی به هم گراسازی و هم راستاسازی اقدامات برای ایجاد حداکثر هم افزایی و هم آهنگی نیاز دارد. خصوصیت و تمایز اساسی حکمرانی در این عصر ابتناء و مغروق بودن در داده و جریان تحلیل و کاوش است. حکمرانی بدون داده موثر و مرتبط عملا ابزاری بدون خاصیت و کور است. از طرفی حکمرانی را میتوان شبیه مقولات تشکیکی دانست. یعنی اگر از حکمرانی داده، حکمرانی مالی، حکمرانی پژوهش و هر نوع حکمرانی مضافی بحث می شود، جلوه هایی متکثر از مفهوم حکمرانی در ساحات مختلف باید باشد، جلوه ای از حقیقت واحدی را روایت کند. تشطط، تنافر و تناقض در تبیین حکمرانی های مضاف منجر به انتخاب سبک های حکمرانی ناهماهنگ شده و نتایج ارزشی و سبک زندگی متضادی را به بار خواهد آورد. هم راستایی در جلوه های حکمرانی با تصویرسازی و آینده پردازی صحیح شکل می گیرد در این صورت به صورت مثال حکمرانی آب و حکمرانی مالی منجر به تحقق امر واحدی و انسجام تمدنی خواهد شد و سبک حکمرانی، نحوه و سطح همکاریهای بخش دولتی با بخش عمومی و خصوصی را تعیین می کند. سوم، بازسازی ساختارهای مورد نیاز برای حکمرانی و اداره جامعه است. با سیطره عمیق و وسیع سایبر بر جامعه ما و حضور بخش خصوصی از یک طرف و هوشمندسازی خودکار سازی سامانه ها تا نفوذ گسترده هوش مصنوعی در تصمیم سازی و تصمیم گیری از سوی دیگر، ساختارهای مرسوم و بورکراتیک اداره کشور متحول خواهد شد. بلاک چین در مفهوم دفتر کل توزیع شده قابلیت ثبت و نگهداری هر رویدادی را مبتنی بر اعتماد عمومی دارد. کارخانه های هوشمند و زنجیره تأمین و ارزش، اداره نیازهای مردم را به عهده دارد. حال برای دستیابی به مزایای حداکثری نفوذ فناوری ها و تحول دیجیتال، احتیاج به باز ترسیم نظامات اداری کشور است. این که دولت در معنای عام خود و بدون توجه به منافع دستگاهی و ابتناء یافته بر اندیشه اسلامی ایرانی، باز طراحی شود. به صورت مثال سازمانی با تعداد زیادی کارمند جای خویش را به سامانه ای یا چندین سرویس هوشمند دهد یا چندین وزارت خانه با هم تلفیق شود تا شرایط کاراتر و اثربخش تری را مبتنی بر هوش مصنوعی و هوشمندسازی اشیاء برای ارائه ی خدمت به مردم شکل دهد. نیاز ضروری فردا و آینده نزدیک جامعه ماست. گام اول طراحی دولت برای شرایط مطلوب، آرمانی و ارزشی در جهت تحقق جامعه اسلامی برپایه فناوری های روز و با عقلانیت دینی و بدون توجه به منافع و مضار بخشی و حذف ساختارها و تشکیلات غیر ضرور است. در گام دوم به مقتضای شرایط دستگاهی، سیر و صیرورتی برای مهاجرت از وضعیت موجود به مطلوب طرح ریزی شود. حکمرانی سایبری خوانش نگارنده از حکمرانی، در جهانی محفوف در سایبر و فناوری های نوظهور است که برای تحقق جامعه آرمانی و تمدنی به آن نیاز خواهد بود. تصمیم راهبردی و اساسی دولت در ساخت ساختارها و روابطی مبتنی بر تحول فناورانه، دانش بنیان و در عین حال نمایان کننده ارزش ها و اخلاقیات جامعه اسلامیِ ایرانی، لزوم این دوره گذار است. *رییس مرکز مطالعات فضای مجازی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

منبع: سئو مئو