به بهانه روز ملی فناوری فضایی؛ از امید تا خیام کاربرد فناوری های فضاپایه از پایش محیط زیست تا ایجاد خانه های هوشمند
سئو مئو: نخستین گام کشور در توسعه فناوری های فضایی محدود به ساخت ماهواره ها با کاربردهای مختلف سنجشی و مخابراتی بوده است، ولی حالا مهندسان کشور با توسعه فناوری های فضا پایه، استفاده از این علوم را در زمینه هایی چون پایش حریق در جنگلها، وضعیت تالاب ها و همین طور کنترل مزارع و گلخانه ها ازراه دور امکان پذیر کرده اند.
به گزارش سئو مئو به نقل از ایسنا، در گذشته کشف ناشناخته های فضای بیرونی کره زمین بوسیله ارسال موشک های فضایی به مدار زمین امکان پذیر بود، اما توسعه فناوری های فضایی سبب شد که نه فقط سفر انسان به فضا با پیشرفت تکنولوژی ممکن شود، بلکه استفاده از فناوری های فضایی در امور زمینی نیز به امری عادی تبدیل گشته، به شکلی که نبود این فناوری ها را در زندگی روزمره نمی توان متصور شد.
این زمینه سازی در سایه همکاری تنگاتنگ بین مهندسان، پزشکان و زیست شناسان بوده که توانسته فصل جدیدی در حوزه فناوری فضایی را بر روی زمین بوجود آورد.
کنترل امور ساختمان ازراه دور، پایش مزارع کشاورزی و پرورش آبزیان، مسیریابی آسان، هوشمندسازی منازل و گلخانه ها، پایش جنگلها و خشکسالی و وضعیت آبی رودها، پایش حیات وحش و همه همگی ناشی از توسعه این فناوری است.
ایران نیز با پرتاب ماهواره امید در روز ۱۴ بهمن ماه سال ۱۳۸۷ پا به عرصه فضایی گذاشت و بنا بر این این روز از طرف شورای فرهنگ عمومی به نام روز فناوری فضایی نامگذاری شد.
از آن زمان تا حالا لیست بلندی از دستاوردهای فناوری فضایی به ثبت رسیده که از آن جمله می توان به این موارد اشاره کرد:
سال ۸۸
پرتاب موفقیت آمیز “راکت کاوشگر ۳” حامل محموله ای زیستی شامل “لاک پشت”، “کرم”، “موش” و “نمونه های سلولی” در سال ۸۸ اعلام گردید. رونمایی از ماهواره طلوع، نمونه مهندسی ماهواره مصباح دو، نمونه مهندسی ماهواره دانشجویی نوید علم و صنعت، نمونه مدل اولیه ماهواره بر سیمرغ، موتور ماهواره بر و افتتاح اولین مرکز پردازش تصاویر ماهواره ای ایران و لابراتوار سه بعدی مجازی ماهواره ای از دیگر دستاوردهای فضایی کشور در این سال بوده است.
سال ۸۹
نمونه های مهندسی چهار ماهواره “ظفر”، “رصد”، “فجر”، “دانشجویی امیرکبیر” و همین طور نمونه مهندسی “موتور ماهواره بر سفیر B۱” و “کپسول زیستی کاوشگر ۴” رونمایی گردید.
سال ۹۰
ماهواره “نوید” با موفقیت در مدار قرار گرفت.
سال ۹۱
مدل مهندسی ماهواره “ناهید” و مدل توسعه ای ماهواره “زهره” رونمایی گردید و اولین میمون پرتاب شده به فضا؛ “آفتاب” با کاوشگر “پیشگام” که زنده به زمین بازگشت، در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفت.
سال ۹۲
از دو ماهواره “تدبیر” (دانشگاه علم و صنعت) و “خلیج فارس” (ساخته شده در دانشگاه صنعتی مالک اشتر) رونمایی گردید. در مهرماه این سال و در هفته جهانی فضا، دومین میمون فضانورد ایرانی با نام “فرگام” با کاوشگر “پژوهش” و با گاز مایع به فضا پرتاب شد که این محموله زیستی، سالم به زمین بازگشت.
سال ۹۳
ماهواره ملی “فجر” با ماهواره بر “سفیر” با موفقیت به فضا پرتاب شد و در مدار زمین قرار گرفت و مراسم روز ملی فناوری فضایی دو هفته بعد از پرتاب ماهواره فجر اجرا شد. در این روز نمایشگاهی از دستاوردهای چند سال اخیر ایران در عرصه فناوری فضایی برپا شد و ماک آپ فضاپیمای سرنشین دار ایرانی به نمایش درآمد.
سال ۹۴
پژوهشگاه فضایی ایران فاز نخست مرکز آزمون و یکپارچه سازی سامانه های فضایی را با هدف پشتیبانی از توسعه محصول های فضایی راه اندازی نمود، طراحی محموله مخابراتی باند KU، طراحی و ساخت چرخ عکس العملی و سازه ساندویچی لانه زنبوری مورد استفاده در ماهواره ها نیز در این سال انجام شد.
سال ۹۵
ماهواره مخابراتی “ناهید ۱” رونمایی گردید.
سال ۹۷
ماهواره “پیام” دانشگاه صنعتی امیرکبیر بامدادان ۲۵ دی ماه سال ۹۷ با ماهواره بر “سیمرغ” به فضا پرتاب شد، اما این پرتاب با موفقیت همراه نبود و ماهواره پیام در مدار قرار نگرفت. برای اینکه سرعت جدا شدن ماهواره از ماهواره بر مناسب نبود و به سرعت مطلوب نرسید و در لحظه آخر ماهواره در مدار قرار نگرفت. این نخستین کوشش برای ارسال ماهواره بوسیله ماهواره بر سه مرحله ای بوده است که به شکست انجامید. طراحی این ماهواره از سال ۸۴ شروع شده بود.
سال ۹۸
ماهواره “ظفر-۱” روز یکشنبه ۲۰ بهمن ماه سال ۹۸ پرتاب شد، ولی نتوانست روی مدار قرار گیرد و نهایتاً در اقیانوس هند سقوط کرد.
سال ۹۸
ماهواره “ظفر-۲” نسخه پیشرفته تر از ماهواره “ظفر-۱” است که ۲۰ بهمن ۹۸ با ماهواره بر سیمرغ پرتاب شد، اما سرعت تزریق آن به مدار به حد ممکن نرسید و نتوانست در مدار بماند. ظفر ماهواره سنجش از دور بود، بعد از عدم موفقیت ۱۰۰ درصدی ماهواره ظفر-۱، خبر ساخت ماهواره “ظفر ۲” منتشر گردید.
ساخت ماهواره “ظفر” حدود هشت سال قبل در دانشگاه علم و صنعت شروع شد. نتیجه تلاش چند ساله دانشمندان حوزه فضایی در نهایت به ساخت ماهواره ظفر-۱ و ۲ ختم شد؛ ماهواره ای که نسخه نخست آن با دوربین تصویربرداری باکیفیت ۲۵ متر در مدار قرار گرفت. ماهواره “ظفر-۲” به دوربین ۱۶ متری مجهز شده و حدود ۲ سال است که در صف پرتاب قرار دارد.
سال ۹۹
ماهواره “نور-۱” به عنوان اولین ماهواره نظامی جمهوری اسلامی ایران بامداد روز چهارشنبه، ۳ اردیبهشت ماه سال ۹۹ از ماهواره بر ۳ مرحله ای “قاصد” از کویر مرکزی ایران توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با موفقیت پرتاب شد و در مدار ۴۲۵ کیلومتری زمین قرار گرفت.
ماهواره ناهید ۱ و ۲
ماهواره های ناهید-۱ و ۲ نیز جزو ماهواره های آماده هستند که باید به نوبت در صف پرتاب قرار بگیرند. ماهواره “ناهید ۱” به سفارش سازمان فضایی، توسط پژوهشکده سامانه های ماهواره پژوهشگاه فضایی ایران ساخته شد. این ماهواره به عنوان اولین مرحله از برنامه راهبردی دستیابی به ماهواره های مخابراتی عملیاتی تولید شده و ماموریت آن نیز در همین راستا تعریف شده است. این ماهواره بهمن ماه ۱۳۹۵ رونمایی گردید و چند سال است که در صف پرتاب قرار دارد.
اواخر سال ۹۹، ساخت ماهواره “ناهید- ۲” به پایان رسید و پروسه تحویل گیری آن توسط سازمان فضایی در حال انجام می باشد. ساخت ماهواره مخابراتی “ناهید-۲” در امتداد حرکت در راه نقشه راه فناوری فضایی کشور برای دستیابی به ماهواره مخابراتی در مدار ژئو (زمین آهنگ) است که توسط پژوهشگاه فضایی ایران طراحی و ساخته شد.
ماهواره پارس-۱
ماهواره “پارس-۱” همه تست های عملکردی و محیطی خودرا با موفقیت پشت سر گذاشت و دی ماه سال ۱۳۹۹ تحویل سازمان فضایی ایران شد. این ماهواره یک ماهواره تصویربرداری و نخستین گام در طراحی و ساخت ماهواره های سنجشی است.
این ماهواره بمنظور تصویربرداری کاربردی، توسعه بازار داده های سنجشی داخلی و توسعه و آزمایش فناوری های پایه ای ماهواره های سنجشی و بخش زمینی آنها، طراحی و تولید شده است.
مرداد ۱۴۰۱
ماهواره “خیام” با وزن ۶۰۰ کیلوگرم با ماهواره بر “سایوز” در روز ۱۸ مردادماه ۱۴۰۱ به مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین پرتاب شد تا طبق اعلام سازمان فضایی به مدت ۵ سال از داده ها و تصاویر ارسالی آن در زمینه های کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست، منابع آبی، معادن و پایش مرزها و مدیریت حوادث غیرمترقبه و نیروهای دفاعی استفاده گردد.
کاربرد داده های این ماهواره مقرر است در زمینه هایی چون “رطوبت خاک و گیاه”، “حوزه محیط زیست”، “حوزه بلایای طبیعی”، “پایش تغییرات شهری”، “اکتشافات معدنی”، “پایش منابع آبی”، “پایش تغییرات مرز ساحلی”و “پایش مساحت سطح آب دریاچه ها، تالاب ها و ذخایر آب سدها” کاربردی شود.
توسعه فناوری فضایی
دستاوردهای پژوهشگران فضایی کشور تنها منحصر به ساخت ماهواره نشد، بلکه از این فنآوری در پایش مزارع بهره بردند که از آن جمله می توان به این موارد اشاره کرد:
سامانه پایش ماهواره ای آتش سوزی
این سامانه به نام “آتش بان”، با بهره گیری از داده ها و تصاویر ماهواره ای، تهیه نقشه های ریسک، شناسایی آتش فعال، تحلیل رفتار آتش، مدیریت مواد آتش زا، هشدار سریع و اطفاء آتش را در عرصه های طبیعی امکان پذیر می کند.
سامانه پایش ماهواره ای تالاب ها
سامانه پایش ماهواره ای تالاب ها و بدنه های آبی به نام “کرانه” با بهره بردن از تصاویر ماهواره ای و فناوری سنجش از دور، اطلاعات و تحلیل های آماری منابع آب کشور مثل رودخانه ها، دریاچه ها، تالاب ها، مرداب ها، گنداب ها و ذخایر سدها را به عنوان ابزار مدیریت و برنامه ریزی منابع آبی در دسترس مدیران و پژوهشگران قرار می دهد.
سامانه پایش گردوغبار و آلودگی هوا
این سامانه که با نام “آفاق” از آن یاد می شود، با بهره گیری از تصاویر ماهواره ای و فناوری سنجش از دور، پارامترهای هواشناسی، کیفیت هوا، رطوبت خاک و خصوصاً پدیده گرد و غبار در سطح کشور را پایش و شناسایی می کند.
دسترسی عمومی به تلسکوپ های سازمان فضایی
پژوهشگران سازمان فضایی تلسکوپ “سامانه کیهان” را برای رصد آنلاین آسمان و داده گیری از اجرام سماوی بوسیله این سامانه و با اتصال به تلسکوپ رصدخانه خیام سازمان فضایی برای عموم علاقه مندان امکان پذیر کرده اند.
این رصدخانه از یک دهه پیش تا امروز مشغول کارهای علمی و ماموریت های تخصصی حوزه فضایی بود، ولی حالا علاوه بر کارهای علمی، امکان رصد آسمان را برای علاقه مندان فراهم نموده است. علاقه مندان به نجوم از رهگذر keyhan.isa.ir می توانند درخواست رصد آسمان را ثبت کنند و با هماهنگی اپراتور وارد پروسه رصد و نحوه کنترل تجهیرات نجومی شوند.
برآورد سطح زیر کشت ۳ محصول استراتژیک
سطح زیرکشت گندم در ۶ استان قطب تولید گندم کشور شامل استانهای خوزستان، فارس، گلستان، کردستان، کرمانشاه و همدان که حدودا ۵۰ درصد میزان تولید این محصول را شامل می شود، با بهره گیری از فناوری فضایی برآورد می شود.
در مورد محصول برنج نیز در گام اول، سطح زیرکشت این محصول در استانهای قطب (گیلان و مازندران) برآورد شده و در سالهای آتی نیز سایر استانهای تولیدکننده برنج نیز مشمول این طرح خواهند شد.
منبع: seomeo.ir
